Eg har fleire ting å takke Arnhild for, som til dømes tipset om at eg skulle ta av frå vegen etter Måge gardsbutikk og vandre Ordtakstigen. Vandringa denne dagen vart ellers ein tortur på asfalt, og 1,8 km på sti rein balsam for føtene.

Eg hadde håpa på å finne noko av det samme lengre inn i fjorden, til dømes ei mil før Odda ville vere perfekt. Eg fann ikkje det. Ordtakstigen, derimot, er en velrydda sti med – utan at eg talde – ein 10-12 skilt med ordtak av Ivar Aasen, mannen som er kjent for å samle det nynorske språket, språket som eg av ein eller annan orsak, eller av fleire orsakar – alt etter korleis ein ser det – har valgt å skrive denne vandre-dagboka i. Stor takk til den lokale kulturgruppa som hadde skipa denne stien i stand. Den kom for tidleg på dagen, då kreftene var der, og det er ikkje då lett å gå sakte og nyta det som møter ein. Eit par stader var det reine nasjonalromatikken per se. Berre sjå bilete til vesntre! Det er frå min gps. Ja, ein gps med kamera, om du skulle undre deg over det. Garmin Oregon 550. Ikkje heilt billeg, men her skal det skipast pilegrimsveg frå Bergen til Røldal.

Måge gardsbutikk må og nemnast.

 (Den er også open på sundagar, så er òg det nemd). Den ligg ved vegen og eg fekk sitte utanfor heilt for meg sjølv. Eg reknar med du kan råka på ein turistbuss om du har uflaks. Der seljer dei, utanom kaffi, is og vaflar o.l., pølser, ost og andre gardsprodukt av høg kvalitet (vil eg tru).   Det var mor og dotter som sto for tenesta denne dagen. Sjølv om dette var mindre enn ein time etter at eg forlet Bleie, blei det kaffi og is (som vanleg – og eg kjøpte og ein pølsesnabb for å ta med. Det viste seg seinare å ikkje vere slikt magen hylte etter, så tre og ei halv av fire vart med heilt heim, så er òg det nemd). Medna eg satt der kom Arnhild køyrande med refleksvesten!?

det er meir å seie om bleie, om Arnhild og og området eg kom til kvelden før. Eg har nemd at eg overnatta i den eldste stova i bygda, og eg sov som ein konge på veg til Miklagard. I sjølve stova er det ei seng, ein kjøkkenkrok, eit spisebord med stolar og ein sofa. Men stova har også eit loft med 4-5 soveplassar, og med ein pris på kr 500 for ei natt (totalt) er dette perfekt for ei gruppe pilegrimar.

Hardanger er som alle veit  ein einaste stor frukthage. Arnhild hadde moreller og eg kunne berre forsyne meg. No sa ho rett nok at dei var vass-skada. Det hadde vore for mykje regn på feil tid dette året. Ho advara derfor mot laus mage om eg åt for mange eller åt bær som ikkje burde etast (og då meinte ho blant dei utan fugleskit). Ho sprøyta ikkje og her var intet nett over trea. Eg fylde ein liten pose. Dei var friske og søte. Arnhild ville også at eg tok med meg ein refleksvest for å ta på når eg gjekk gjennom Eitrheimstunellen. Eg sa eg hadde ei hovudlykt, men ho meinte det ikkje var bra nok. Men eg måtta få den ho hadde i bilen, så ho ville komme etter då ho skulle til Odda seinare.

Ho lurte òg på om eg ikkje drakk melk. Eg måtte innrømme at det var noko av det eg savna mest når eg gjekk pilegrimsferd. Ho henta melk i ein stor, grøn kopp. Det smakte herleg.

Turen gjennom Eikrheimtunnelen var verre enn eg trudde. Det var knapt med lys og knapt med plass utanfor den kvite stripa. Eg måtte stige opp på ein kant om det kom kjørety frå begge sider. Og det gjorde det tett. Bilar med og utan campingvogner, bobilar, bussar og trailarar dundra forbi og eg trur det beste var slik eg gjorde; på toppen av staven festa eg refleksvesten slik at det blei danna ei sjølvlysande pyramide som bevega seg opp og ned etter som staven gjorde det; godt ut i vegen. Eg var glad då den tok slutt. Etter gps’en å døme var tunnelen 1,6 km og eg var i kvalens buk i 20 minuttar og eitt sekund. Eg takkar Gud for Arnhild (og hugsar at også Ann Heidi meinte er burde ha med ein refleksvest – kvinneleg intuisjon må det vere). Det mest positive ein kan seie om vegen etter Ordtakstien er at ein kan mette seg på den storslåtte naturen, med fossar og fjell som ein kan studere i rikt monn når ein går og ikkje rasar avgårde i 84 km i timen.

Mitt første møte med Odda var befriande: Då eg nærma meg byen hadde eg kjent, sjølv om eg ikkje hadde ete meir enn vel halvparten av morellane – kanskje 15 eller i høgda så mange som 20 stk? – at her ville eg snart trenge eit toalett. No var eg  i tettbygd område, så ei natur…leg løysing på problemet gjekk ikkje. Alle har nok erfart at det å gå hjelper har ein tendens til å i blant å framsynde vegen ut for lufta som vi slepp ut lengre ned og lengst bak. Slik er det nok ikkje berre med luft. Eg måtte stoppe stadig oftare, kun ein augenblink og like før eg kjende panikken snart ville gripe meg, til slutt så ofte som kvar femtiande meter. Endelig kom eg fram til eit butikksenter heilt i fjordenden av sentrum. Eg hadde planar om å overtala nokon på daglegvarebutikken om at eg måtte få låne personaltoalettet, men til all hell var det toalett ved biblioteket i andre etasje. Redda i tolvte time, sjølv om eg hadde blitt åtvara…

Utanfor senteret fann eg bord og benk. Rett over sjøen låg Odda kyrkje, men eg bestemte med for at eg ikkje skulle dit. Truleg var ho uansett stengd – tja – det var jo sommar, turistar… nei. Eg kjente at beina ikkje tålte all verda etter asfalt, asfalt, asfalt… Klokka var blitt fem; sjølv om eg hadde planar om å gå ei mil til denne dagen, og det kunne lett ta tre timar på desse beina, måtte eg ta meg tid til å kvile ei god stund.

Mens eg åt dreiv eg å kasta noko brødsmular til fuglane som var der. Mest måsar og nokre vågale kråker. Det var tilfeldig kva fugl som maten landa gunstig for. Sjølv om eg prøvde å styra dette, vart det eit salig kaos. Eller ikkje salig. Der er vel nettopp det som kjenneteiknar Kristus; ha kom som kosmos, Guds rike, så får vi heller leve med at Gud har gitt seg sjølv rett til å vere uforutsigbar (truleg for å bevare eit aspekt ved vår frie vilje) òg innanfor sitt rike. Og eg seier ikkje at alt i kaos er av de vonde, i alle fall kan Bibelen kalla dette «ein Herrens engel», men det verkar urettferdig og råkar til på slump, sett frå menneska si tilvere (i alle fall), og det er ikkje i Kristus – kosmos:

✠

Etter dette kom ei av høgtidene til jødane, og Jesus drog opp til Jerusalem.  2 Ved Saueporten i Jerusalem er det ein dam som dei på hebraisk kallar Betesda. Rundt dammen er det fem bogegangar.  3 Der låg det ei mengd menneske som var sjuke, blinde, lamme og uføre. [Dei venta på at vatnet skulle koma i rørsle,  4 for ein Herrens engel steig frå tid til anna ned i dammen og rørte opp vatnet. Den første som då steig nedi etter at vatnet var rørt opp, vart frisk, same kva sjukdom han hadde.]

5 No var det ein mann der som hadde vore sjuk i trettiåtte år.  6 Jesus såg han liggja der og visste at han hadde vore sjuk lenge, og sa til han: «Vil du bli frisk?»  7 «Herre,» svara den sjuke, «eg har ingen som kan ta meg ned i dammen når vatnet blir rørt opp, og når eg er på veg, stig ein annan uti før meg.»  8 Jesus seier til han: «Stå opp, ta båra di og gå!»  9 Og straks vart mannen frisk. Han tok båra si og gjekk.

✠

Etter mat og kvil ringte eg til Hilldal camping og for å høre om dei selde noko matvarer eller varm mat der. Dei kunne fortelle at campingen enno ikkje var opna; noko med vatnet. Oi, då måtte eg bli i Odda denne natta og morgondagens etappe ville bli svært lang. Ein stad mellom fire og fem mil! Eg blei verande her helt til kl halv sju, eg skulle jo berre opp på Odda camping, ved enden av Sandvinvatnet to km opp frå sentrum. På vegen tok eg bilete til venstre og posta på Facebook. Odda er eit stort paradoks. Ein storslått natur omkrinsar noko av det mest heslige menneske har oppført, reint estetisk, noko er så stygt at det nær blir kunst…

På Odda camping hadde dei eit ledig rom til kr 290. Eg tok det. Men då eg skulle bort og betale høyrde eg tre menn beklage at det rommet dei var blitt lova ledig ikkje var det. Dei hadde ringt inn bestilling og snakka med eigaren. Ho i resepsjonen, ei fyrrige jente frå Polen eller noko slikt, som snakka godt norsk i tillegg til andre språk, sa at ho ikkje kunne gjere noko. Alle rom var utleid. Eg forstod eg hadde fått rommet dei hadde blitt lova. Eg hadde telt og sa ifrå om at eg gjekk og henta nykkjelen. Eg er jo ein pilegrim, må vete. Rett skal vere rett.

Det er alt seine kvelden då teltet er satt opp og eg har fått dusja. Eg koker suppa på det felles kjøkkenet ved servicehusa og har tenkt å ete ved borda der, men så har eg ikkje skei. Sist eg åt sjøllaga suppe drakk eg suppa rett frå panna. Då var det rett nok «rett i koppen» – no har eg kjøpt noko som er meir substansielt, ei ferdig suppe med mykje innhald – og mindre eigna til å drikke. Og eg veit eg ikkje vil kjenner meg vel med ete på det viset blant dei andre som sitter  der og et. Eg tuslar tilbake til teltet med suppe, oliven og tomatar og ein øl og ein liten ost. Eg er optimist og har kjøpt det eg likar best. Kanskje ikkje kva proteinfreaks kjøper, men alle ting monnar; ei floge ser skrekkslagen på meg – men så smiler ho, forstår at eg berre diktar.

Til maten får eg til og med ned eit stykke til av det energirike brødet frå Arnhild, eg har jo suppe å dyppe i… Brått kjem det nokon og seier hei. Like ved står ein bubil, og i den fartar ei eg kjenner frå Retreat Bergen (RB) rundt i distriktet saman med mannen sin. Ei tid var eg mykje med i dette retreatarbeidet.  Seinere vart det mindre, men før det laga eg endå logoen deira og noko informasjonsmateriell. Rett før eg konverterte til Den katolske kyrkja kjekk eg til andeleg vegleding der.

Men eg trur ikkje min vegledar forsto kor djupt noko hadde råka meg. Han vart overraska då eg seinare møtte han. Han hadde ein gong spurt om eg kanskje hadde tenkt å skipe til ein ny menigheit eller noko; kor feil kan ein ta! Min bevegelse var heilt motsatt; eg ville vende heim – til den store fellesskapen. Ikkje berre difor – etter kvart vart det mindre aktuelt å fylgje programmet til RB; det er ikkje lett å gjere alt ein gjerne skulle; familien krev sitt, blant anna. Den gong var borna mellom 8 og 13 år, og det legg beslag på både det eine og det andre i ein heim. I 2008, då fyrste boka skulle ut på Efrem forlag, hadde forlaget og RB eit framifrå samarbeid om seminar med forfattaren Per Mases, som då var sjølve retreatnestoren i Sverige, og vi fylde auditoriet, og forlaget selde godt med bøker. Alle var nøgd, deltakarane og. Ei tid før utgjevinga hadde eg forstått at logoen hadde mista sin støtte i RB-leiinga. «Den er for rovfuglaktig» Ja, duva har jo både fart og eld i vengjene. Eg vart begeistra, tenkte ho var perfekt for forlaget. Eg hadde allerede tatt med meg min eigen ånd derifrå, eg hadde endå til konvertert; no vart det stadfesta ved at eg tok med rovfugl-ånd-logoen eg hadde laga. På retrettgården Per Mases var leiar, da dei hadde 40-års jubilum, feira Den katolske kyrkja i Sverige ope nattverdbord der, noko som slett ikkje er berre å gjere, sett frå katolsk hald. Det skjer nok sjeldnare enn eg sjølv skulle ynskje; eg har på eige hand foreslått det same for den norske katolske biskopen ved ei anledning, utan resultat. Per Mases vart diverre sjuk og gjekk bort i 2010. Han vart katolikk på dødsleiet; han hadde gjort sitt og kunne vende heim.

Sidsel syntes det er storarta at eg er ute på pilegrimsferd og forteller at dei snart skal ha ein pilegrimskveld på Søsterhjemmet på Haraldsplass der Retreat Bergen har samlingane sine. Sidsel er med i pilegrimsgruppa, og dei har hatt reiser til Iona og Lindisfarne o.l. Om dei har vandra veit eg ikkje. Men i bubilen hentar ho ei skei til meg. Ho er alltid blid og er nok ein engel for mange i deira nærleik. Så no fekk eg både den og kjennskap til at den tidlegare Bjørgvin-biskopen, Hagesæter, skal kome og halde foredrag i oktober. Han er jo som kjent blitt prosjektleiar for planane med eit nytt pilegrimsenter i Røldal. Sidsel ber meg kome då.  Ja, eg kan vel det, men er har ikkje berre gode røynsler med at frivillig initiativ vert tatt positivt imot om det ikke stemmer med papirbunken, planane som er satt og godkjent i mjuke stolar med hjul og utan skit under føtene. Og eg er ikkje audmjuk nok til å verte oversett. Då er det betre å halde seg unna og drive med sitt. Om eg trur på det eg gjer, kan eg klare meg med lite –  men eg har kjøpt meg ein berlinerbolle til kaffien…

Eit rom hadde vore kjekt, men så lenge eg ber på telt. liggeunderlag, sovepose og primus, er det godt å få brukt det.

Campingen her er nok ein fin stad om det er varmt i veret, tett ved Sandvinvatnet som den ligg. Veret er bra, men ikkje strålande, eit noko reservert sommerver og ikkje som på campingplassens reklamebilete til venstre… Eg går ikkje i soveposen før langt over midnatt. Vekkarklokka står på 05.00.

det er lett å rettferdiggjera seg sjølv, og kan hende gjer eg urett med det eg skriv ned av tankar denne kvelden. Ei ber ei bøn som eg vil gjere til mi:

I din nåde gje meg, din tenar, 
den ånda som gjev meg heilskap, kravløyse, tålmod og kjærleik. 

Ja, Herre, lær meg å sjå mine eigne synder, så eg ikkje dømer bror min. 
Du er velsigna i dei evige tidene.      

Bøn av St. Efrem syreren (303-373), oversatt til nynorsk av Øystein Lid

Eg stappar fjellstøvlane full av Bergens Tidende. Bensinstasjonen i Strandebarm er gjort om til varme- og tørkestove. Her er bord med barkrakkar. Eg sparte kulturdelen i avisen og legg han på bordet, lyfter kaffikoppen, tar ein slurk og ser ned på dei bare føtene mine; huda ser ut som om eg nettopp har nytta føtene til å ta oppvasken her på stasjonen.

Eg ville reist heim i dag om det ikkje hadde vore for at eg kunne bu på pilegrimstunet. Ein ting var at eg visste det ville regne frå utpå natta og langt utover morgondagen; så lite utstyr som eg har med, ville «wildcamping» i øsande regn blitt ein mare (eg vil ikkje tenke på det); sjølv mikrofiberklede tørkar seint på kveld- og nattetid, så å vaske dei kunne eg berre gløyme; eg kunne ha gått på tredje dagen i uvaska klede (det kunne eg tole); eg måtte og ha bore på (mykje) mat, men den viktigaste orsaka: Eg hadde vore utan den mentale og andelege velsigninga pilegrimstunet hadde gitt meg. No hadde eg dusja, fått kleda maskinvaska, skikkeleg mat og altså – blitt velsigna. Det siste trengte eg truleg óg på grunn av foten; ein skade tappar ein for mental kraft. Foten var ikkje god då eg starta på dei to km på grusveg frå Tegland og tilbake til vegkrysset og pilegrimsleia. Eg skal innrømme at eg bad om å bli henta der i går, sia det er ein avstikkar og strengt tatt ikkje er en del av leia. Men eg ville gå der i dag, så fekk eg starte på grus i alle fall.

Midtvegs kjørte Svein Arne forbi. Det er sundag og han skulle til Bergen på messe. Før eg forlot Pilegrimstunet i Hålandsdalen hadde heile familien og eg ein god og triveleg frukost saman (og i sekken ligg fleire stykke pizza med hjortekjøt). Han sakkar på og rullar ned vindauge #Korleis er foten?» «Jau, takk…» eg vinka han vidare og farvel.

Oppover Hålandsdalen var det stilt. Eg hugsar nokre av kyrne eg passerte søkte ly innunder trea. Det striregna. Etter ca 3 km på asfalt kom eg til Nedre Bolstad. Stien over fjellet skulle starte i terrenget lengst oppe i den skrånande lia opp bak husa der. Det er ikkje godt å vite kvar den startar, menneske og maskiner er ikkje alltid enige om same leia, men snart var eg sikker på at eg var «spot on». I byrjinga gjekk det greitt, men etter kvart var stien ikkje til å sjå. Gps’en hadde si meining, men det stemte ikkje heilt. Men dette jo vere ein gamal sti, men som framleis vert nytta og hadde gått i nokre nye far, så stien på gps’en tenkte eg var nok sånn omtrent.

Ein lite brukt sti i byrjinga av juli er sjølvsagt attgrodd, så uansett om ein går på stien eller ikkje – eg veit ikkje heilt – vandringa gjekk i ymse vekstar, i lyng, kratt og høgt gras … her, no når terrenget vert brattare trer han tydeleg fram att. Snart kjem ein bergvegg til syne – og om eg skal opp der, kan det nok bli bratt, ja…

Eg hugser er stussa!

Og bratt blei det! Snart vart det nærmast klatring. For nokre år sida gjekk konfirmantane denne vegen ein gong i veka til førebuingar i Strandebarm kyrkje! Og heilt opp

 i vår tid har ungdommar gått over fjellet for å kunne bade i Strandebarm. Kan hende er det lettare når ein kjenner vegen og det ikkje striregnar, men likevel hugsa eg at eg vart imponert når eg tenkte på det oppover stien – eg var ikkje halvvegs. SAM hadde førebudd litt på vegen. Om ein har høgdeskrekk eller er ein hest!, kan ein ta ein omveg som startar lengre nede i dalen. Men eg har vel ikkje mykje høgdeskrekk etter kva eg kan erindra, så eg vert ikkje uroa ved synet av den første stigen…

Den andre stigen derimot – gjer meg meir betenkt. Eg har 14 kg på ryggen og her er det 15 våte trinn. Stigen står på kanten av eit stup og det er 80 meter ned, om ikkje 80 i fritt fall, men meir en nok til å knuse ein kropp.  Kva valg har eg eigentleg? Det er det berre å ta det rolig – eitt og eitt – behalde roa; eg bestemmer meg for å ikkje sjå ned, kan ikkje risikera skjelving i føtene –  panikk …

Eg er glad då eg er oppe. Stolt òg. Denne vegen har meir å by på enn eg trudde!

Etter denne spektakulære vegtraseen kjem ein inn i lettare terreng og inn mot Stigatjørna som for meg låg innhylla i trolsk skodde. Røydalsvatnet ligg vakker til, og i sol og varme hadde dette vore ein klar (fot)badeplass. No var den vonde foten ikkje vond lengre, så det var berre å fortsette over lyngheiene; eg misste stien eit par gonger, men då eg fann skiltet mot Strandebarm vart stien tydeleg, om enn som ein liten bekk… Nede i lia hadde regnet stoppa og eg tok av fjellstøvlane. Føtene hadde vore lenge våte, «oppvask-bleike» og det har nok vore så som så med stell av fjellstøvlane gjennom høst, vinter og vår etter at dei tok meg til Santiago i september i fjor. Ustelt goretex duger ikkje noko særleg i seriøst vått ver. Då eg kom til første huset mana eg meg opp og banka på; om dei kunne avsjå nokre gamle aviser? Snart kom mannen tilbake med gårsdagens Bergens Tidende. «Det er heilt greitt» sa han då eg protesterte.

Eg innrømmer at for ein pilegrim er bensinstasjonar gode å møte på. Eg veit ikkje om det er gjensidig. Kan hende dei andre som kjem og går kjenner – og spesielt frå støvlane – pilegrimsodøren som eg truleg er innhylla i. Dei andre borda har stått ledig så lenge eg har vært her. Regnkleda har hold meg tørr – nei sjølvsagt ikkje, eigentleg; eg er kliss våt av kondens og sveitte, og dette hjelper nok ikkje på framtoninga mi. No heng alt over stav og stolar. Vel, sånn er det berre. Eg er i alle fall kulturell, beviset har eg i handa, men det er ikkje så mykje interessant i Bergens Tidende sin kulturdel, må eg innsjå. Eg er i ein annan modus. Snart skal eg passere staden Jon Fosse kjem frå. Efrem forlag har gitt ut ei bok, skreve av Kjell A Nyhus, som heiter «Jon Fosse og mystikken». Hans dikting er sterkt inspirert av 1200-tallsmystikaren M

eister Eckhart. Fosse sjølv har takka for at boka kom ut. Den har ikkje seld mykje. Folk flest, som har nok med å lese krim i vår tid, meiner vel ei bok om Fosse + mystikk omtrent er som å prøve selja dei ein kombinasjon av pest og kolera. Snart er regnet stoppa og eg går ut for å «gjere opp støvlane». Tørre (så lenge det varer) ullsokkar er godt å få på. Eg legg ut på dei 15,4 km til ferga som skal ta meg frå Tørvikbygd til Jondal. 15 km på asfalt…

Ferga er ennå eit godt stykke ut i fjorden. Stuptrøytt tar eg av meg støvlane. Tre og ein halv time tok det. Om ein skal gjere enkle betraktningar om godt og vondt er saken klar: asfalt er djevelgras.

Eg tenkjer på Svein Arne og den fine familien hans. Eg har nettopp fått ein sms, Gjøa, knappejenta som snart skal få seg hest, lurer så på korleis det går med pilgrimen. Dei er på veg til Åpta på leir for NKK og har passert Røldal på vegen dit i dag. Familien er som nemd knytt til Den nordisk-katolske kyrkja (NKK), lever ei tru ein plass midt mellom katolsk og ortodoks lære og spiritualitet. Hovudtyngda av medlemmane har flytta seg frå Den norske kyrkja, men også personar frå frikyrkjelege samanhengar har blitt grepen av lengselen etter einskap basert på oldkyrkja si lære; i praksis kva kristendomen var rundt år 787 (det 7. økumeniske konsil i Nikea)  Dette var det siste konsil før det tragiske store skisma i 1054 då det blei eit skilje mellom den austlege og vestlege delen av kyrkja. Som ved Reformasjonen fem hundre år seinare var det ein miks av teologiske og politiske orsakar for splittinga. NKK blir anerkjent som eit apostolisk kyrkjesamfunn både av dei ortodokse kyrkjene og Den katolske kyrkja. Eit stort steg mot einskap ville det vere om dei sist nemnde «gamle» kyrkjene fann saman. NKK står altså «tettare på einskapen» enn til dømes Den norske kyrkja, om ein ser på kva kyrkjene står for, og ikkje kva den einskilde truande i Dnk meiner og ynskjer… Gud ser på enkeltmenneska, og samanliknar oss ikkje heller med kvarandre. For Gud har kvar einaste ein sin egen veg. Ja, somme stunder har eg tenkt at Gud ikkje kjem til mennesket om det ber han om det, – ikkje før han ser at det er klart for å gå rett. Det meste i vårt religiøse liv er vårt eige strev, og det er det same om ein er kristen, muslim eller buddhist. Eg seier ikkje at det er verdilaust. Hadde det ikkje vore for at eg skusla det bort kunne Gud ha bøtta på med kraft og styrke. Sjå berre på dei karismatiske grunnstøytingane.

Det vert fortalt at ein broder kom til ein av ørkenfedrane og sa: «Eg har bedt i sju år og er blitt høyrd med ei nådegave» Ørkenfaderen svarte: «Du er blitt satt på ei stor prøve. Gå å be om at gåva vert tatt ifrå deg» Det gjorde broderen, og etter sju nye år bønhøyrde Gud han. 

Pendelen svingar…

Hadde eg ikkje sett føre meg ein nær romantisk vandring på desse bygdevegane, i sol og lett vind, medan dei gamle skulle sitte ved vegen og nikka anerkjennande til pilegrimen som lettbeint og målbevisst gjekk forbi og peikte på det eigentlege i tilværa. Ut av ferga straumar «hey-yo»-kledde ungdomar med snøbrett. Folgefonna skisenter. Sjølvsagt. Fart og spaning. Ikkje mil etter mil på vonde føter. Fergje, det betyr is og kaffi. Eg er ingen asket. Berre ein pilegrim som treng trøst og balansert blodsukker.

I Jondal må eg ta ei avgjerd. Kvar skal eg bu i natt? Kan hende det er best å komme seg eit godt stykke opp i Krossdalen allereie i dag, så ikkje vegen vert for lang i morgon når eg skal over fjellet. Sjølve fjellpasseringa er berre 14 km, men eg aner eg vil få ei ny erfaring av kva 14 km kan vere …

Mens eg sitter på ein benk i Jondal for å finne telefonnummeret til Folgefonna Gardscamping, kjem ein blid mann og kommenterer bjørkestaven min; får prøve den, kjenne det gode grepet for vanleg vandring og det andre høgare oppe for nedstigingar. Han nikkar. Ein dugandes bjørkestav. Han har møtt pilegrimar i Trondheim ein gong, fortel han meg. Eg seier han må prøve å gå sjølv.

Gardscampinga har ei ledig hytte – takk og lov! – ho dreg litt på det, men så seier kvinna i telefonen  «og den kan du få for halv pris om du berre er ein.» Eg har rett nok kjent meg noko splitta den siste tida, men seier fort takk – åh, det er så herleg når grådigheita ikkje boltrar seg; halv pris! – og reserverer hytta; «eg kjem om ein time, tusen takk!» Det er omlag 5 km. Eg går som ein utålsam okse oppover bakkane, kanskje kjem kreftene av besøket i Jondal kyrkje.

Den var open sjølv om klokka var nesten halv åtte, og det var godt å sitte aleine i kyrkja, be, takka – ja, gjorde eg det? – ja, eg trur det, eg skreiv i alle fall ei helsing i boka som låg open i våpenhuset og var meint for formålet; takka dei lokale kreftene for pilegrimsmerka veg over fjellet. «Delvis merka» hadde soknepresten skrive i e-posten… Snart er eg oppe på gardcampingen, og ein varm dusj er berre konge! Etter to pizzastykke med hjortekjøt og tidebøn, sovnar eg til høg musikk frå «hey-yo»-ungdomane i ei teltgruppe tett ved; gregoriansk song med heftige rytmar. Gruppa heiter faktisk Gregorian, og legger kjende låter inn i eit «mysteriøst» lydbilete og sterkt «gregoranisert!». Eg meiner dette er ein song der omkvedet er «Gloria», sjølvsagt i ei pålessa rytme. Ikkje så verst å sovne til, eigentleg. A bit larger than life – akkurat som draumen. I morgon vert det «less is more».

Ved inngangen til Koengen, den grøne sletta der dei store konsertane i Bergen blir arrangert, tar eg med blanda kjensler farvel med Ann-Heidi, sunnmøringen i familien. Minna frå då nokre små lappar dukka opp mellom skivene i matpakka mi på flyet til Madrid for 10 månader sia omfavnar meg. Eg var ikkje særleg høg i hatten; eg hadde kasta meg sjølv ut i eit «50-års prosjekt» og skulle ta mine første pilgrimssteg i Spania …

– Å ja, på den kjende pilegimsvegen der, ryggsekkar tett i tett og ein veltrimma infrastruktur for pilegrimar?

Nei, då, eg traff to pilegrimar til fots på dei første 10 dagane. Kva kan ein vente når ein velger den sørlege del av Mesetaen som startstad. Men lappane hadde gitt meg mot, både lappen forma som eit hjarte og den som sa noko om «imponert». På kaffi-filterposar sjølvsagt. Som eit artig innslag på ein juleavslutning på ungdomsskulen vifta ein lærar av eit av borna våre med eit 20-tals kaffi-filterposar med meldingane våre på, ho meinte dei var verd å ta vare på, leste eit par òg. Eg tok òg vare på filterposelappane dei fire vekene eg gikk i Spania før sunnmøringen kom og gikk siste veka til Santiago de Compostela med meg. Som 50-års presang låg vi på Paradoren i Santiago, Hostal de los Reyes Catolicos; truleg verdas eldste hotell, og alt var minneverdig. Men noko er annleis i dag; eg skal ikkje noko tilsynelatande eksotisk, men noko som kan virke meir dumt enn dristig, meir meiningslaust enn myteomspunne; eg skal gå frå Bergen til Røldal! Med 14 kilos sekk skal eg gå 205 km på seks dagar!

Ann-Heidi setter seg i bilen og vinkar kort, og eg snur meg å går før ho startar opp for å kjøre til kontoret i Sandviken og AllMaritim der ho seljer oljevenutstyr. Klokka er halv åtte og dei to siste morgonane har eg stått opp før kl 5 for å starta pilegrimsvandringa, men blitt råka av djup uvisse. I går fann eg ut at eg ikkje hadde førebudd verken vandringa eller det eg skulle forlate (forlaget eg driv for eksempel) godt nok. I morges fann eg rett og slett ikkje sterk nok meining i det å ta laus på ein sådan tur… og meldingane seier heller usikkert vér. I september, då vegen var i Spania, hadde eg ein flybilett som forplikta; no hadde eg eit forbaska fritt val, på eit vis. Frie val kan i blant skapa reine nøtteknekkaren; argumenta pressar på frå begge sider. Då kan også alle enkle valg bli vanskelege… Planen var å starte tidleg, dra inn til byen klokka seks, men då Ann-Heidi sto opp kl halv sju var eg framleis i heimen, med ennå uavklårte alternativ, som til dømes om den tynne goretex regnjakka var tilstrekkjeleg som skalljakke for fjellpaseringane etc. Skal eg satse på sandalane eller dei låge fjellstøvlane også her i byområdet? Eg kan i alle fall ikkje gå i sandalar over Smøråsen og Fanafjellet. Og over fire mil første dagen, klarar eg det? «Eg kan jo berre hente deg om det blir nødvendig» var den forvirrande enkle og klårt løysande meldinga frå sunnmøringen. Det var sant, med bil tar det berre tre-fire timar heilt til Røldal. Meldinga fikk meg avgårde, men den kunne ikkje stå meg bi då eg tre dagar seinare sto rådlaus i 1100 meters høgde og betrakta den bratte nedstiginga frå fjellet tett ved Folgefonna.

Eg går med faste skritt inn porten til festningsområdet. Mi vandring startar frå Kristkirketomten som ligg i dette militær-grøne parkområdet – Bergenhus Festning – ved Håkonshallen nord for Bryggen i Bergen. Festningen (klikk for større bilete) er ein av Norges eldste og best bevarte, og den var kongebustad og administrasjonssentrum då Bergen var hovudstad i Norge. Det er framleis militært nærvær her, men området blir prega av kulturtilstelningar og folk som ynskjer å rusle omkring i vakre omgivelser. Her blir òg den årlege økumeniske gudstenesta feira på 2. Pinsedag. Eg kom altså inn frå baksida i dag (den raude prikken opp til venstre på bilete over; klikk for større versjon – skrivaren har jo likevel øydelagt leserytma…), og passerer eit av husa der dei militære held seg – kva no dei held på med. Ein statue av Sta Sunniva pryder plassen der Kristkyrkja låg. Ho er vernehelgen for Vestlandet og er knytta til eit anna pilegrimsmål i Norge: Klosterruinene på Selja sør på Stadt-landet. Ho kunne diverre ikkje hindre at (den danske) høvedsmannen Eske Bille i 1531 fekk jevna med jorda kyrkja som blei reist av Olav Kyrre på slutten av 1000-talet, då den blei skulda for å kunne hindre vern av borgen. (Ein annan Bergenhus-danske har òg skapa seg eit namn i historia: Etter reformasjonen skal det undergjerande sølvkorset i Fana pilegrimskyrkje ha blitt fjerna av Tord Roed, lensherren på Bergenhus. Hipp-hurra for den danske reformasjonen !!) «Betre å vere norsk i Danmark» ikkje utan grunn…

Dagens etappe (slik eg no gjekk han) går like til Fusa camping på Venjaneset, der fergen frå Hatvik på Os legg til.

(No passer det å seie at eg skriv nynorsk av respekt for vegen og folka som bur ved den, og for at det er eit fint mål – som ligg tettare til dialekta mi enn bokmål – og som eg vil lære meg å meistre; som ein jordfesting av karakteren 2 på examen artium i 1979, så tilgjev meg om den sparkar molda av seg og gjer deg lattermild).

Om du vil sjå sporet mitt med bilete som fylgjer kvarandre frå vandringa, kan du sjå Etappe1.Ruta åpnar seg i eit anna vindauge.

I sentrum av Bergen passerer eg først ei av Bergens tre mellomalder-kyrkjer, som då alle sjølvsagt er steinkyrkjer. På 11-1200 talet vart mange trekyrkjer erstatta av kyrkjer i stein. Mariakyrkja (frå før år 1150) som er eldre enn Domkyrkja og Korskyrja, er for tida tildekt på framsida; ei inn- og utvendig restaurering pågår. Eg har vitja kyrkja mange ganger før – og passert ho endå fleire gonger – men i dag legg eg merkje til eit kors som er forma med kvit brustein i den grå steinen på østsida av kyrkja. Eg har lenge tenkt at mi pilegrimsvandring denne gongen fyrst og fremst skal vere ein forbønshandling for nokre i mi ektefelles familie og slekt. Eg håper at tanken på dette vil gje styrke når det buttar imot på vandringa, for eg aner det blir ei krevjande ferd.

I Hollendergågata, ei gate meir som eit bredt smau, er arbeidarar i full gong med å tøme bosspanna som står på rad og rekkje langs småbutikkane og bustadane. Her er det òg tettare med folk, på veg til arbeid. Eg hadde ikkje venta det – her i «min» by (sjølv om eg bur i ein nabokommune) – at den same kjensla som eg erfarte så mange gonger på mi pilegrimsvandring i Spania førre året skulle treffe meg her; særlig tidleg om morgonen var denne kjensla tydeleg: Alt vakna til liv og alle gjorde sitt; nokon arbeide, andre var på veg til arbeidet, og eg fekk ei kjensle av å vere nærmast fysisk skild frå dette – ikkje berre fordi eg berre skulle vandra; kjensla av å vere framand, dette som nettopp ordet pilegrim peikar på – og denne kjensla var om mogeleg endå sterkare i dag! I nokre sekund blir opplevinga samstundes både god og ubehageleg;  som om eg er til stades i ein film. Eg ser dei, og dei meg, men eg er likevel ikkje til stades på samme måte som dei er. Eg er mitt eige subjektive kamera, så eg er tilskådar, frå utsida – eller innsida. Brått ble det å vere pilegrim gjennom Bergen med eitt som å vere pilegrim i León – eller kanskje ikkje heilt – i Bergen var det nok få som forstod kva eg var, sjølv med stav og greier…

Korskyrkja (1181) er enkel og vakker. Den er sjølvsagt stengd før kl 8 på morgonen, men eg kjenner ho godt etter mi tid i Kirkens bymisjon i Bergen. «Korskirken menighet» eksisterer ikkje meir; det er bymisjonen som no disponerer kyrkja – kan hende med ein kyrkjelyd som Kristus set vel så høgt, ein eg fekk gleda av å vere ein del av den tid eg var der; vekas høgdepunkt var kvardagsmessa kl 12 kvar onsdag. Gateprest Thor Brekkeflat hadde sine korte preiker, utmeisla til små tinnsoldatar med blomar i hendene. Dei fleste som var til stades hadde eit liv verd si eiga bok, ikkje om suksess, men om tap og livets krokvegar. Ein kyrkjelyd av edlaste sort gjekk her til nattverd.

Kyrkja har eit vakkert sakresti som i mi bymisjonperiode husa ei gruppe som midt på dagen ein gong i veka hadde tidebøn som eg fekk ta del i. Eg tek eit bilete og går vidare.

I same gata ligg Lepramuseet, St. Jørgens Hospital. (1400-talet), som idag er museum med bevart sjukehusmiljø frå 1700-talet. St. Jørgen hospital er Norges eldste stiftelse!

På Askøy, mi heimkommune, finns ei bygd, framleis avsides, som heiter Abedissen, og namnet skjuler ei vakker historie. Det kjem av at ei abedisse på St. Jørgen hospital ein gong drog ut på Askøy og busette seg langt nord på øya saman med ei gruppe lepra-sjuke, som der ute kunne gå friare omkring. Vakkert.

Gøymt mellom togstasjonen og busstasjonen (som ligg i det største kjøpesenteret i Bergen sentrum) ligg Nonneseterkloster(ruinar) frå ca år 1140. Berre eit lite korkapell og klosterkyrkjas tårnfot står tilbake, skildt av eit verkstadsbygg.  Etter reformasjonen ble klosteret konfiskert av reformasjons-makta i byen. Ein kort periode vart klosteret nytta av antonitteerordenen (etter ørkenfaderen Antonius) etter at  cisterciensernonnene hadde flytta. Det er grunn til å tru at det var desse som danna St. Jørgen Hospital.

Ein god grunn til å gå Kalfarveien (hovedvegen) er at dette truleg er ruta fransiskanarmunkene frå Korskyrja på 1300-talet nytta for kross-vandring (Kalfaret antas å komme fra Calvariet, som er latinsk for Golgata). I staden går eg stien ved Lungårdsvatnet. Natur og grus vinn over historie og asfalt.

To turistar står utanfor porten og fotograferer – frå Japan, ja. Eg blir òg turist; eg kan ta bilete med  gps’en! Det står ikkje noko om opningstider og slikt, men eg ser at porten står på gløtt, så eg går over plassen og bort til kyrkjedøra. Den står open, men ikkje mange sekunda etter at eg når døra kjem ein kar farande. «The church is closed, didn’t you see that» seier han. «The gate was open» svarar eg. «No, it was closed» svarar han igjen. Den var kan hende ikkje vid open, men for meg såg ikkje staden stengt ut. «Honestly, it wasn’t closed»  seier eg igjen på et så perfekt engelsk som eg kan. Eg reknar med at denne litt forfinede karen, pene klær og temmeleg langt, svart hår, tilbakestroke – nett som ein italiener, tenkjer eg – trur at eg er ein utanlands turist, så kvifor ikkje berre la han tru det. «Let’s not make an issue her» seier han med ein overbærenheit i stemmen som ikkje heilt skjuler ein overraskande sterk irritasjon som får meg til å tenkje at han visst trur han har rett til å fengsla meg for innbrot. Eg er ein pilegrim, så eg seier «I’m sorry» og lar han åpne porten som eg har lukka inntil, sia eg trudde det var på den måten den eigentleg skulle vere.

Om du skulle lure: Kyrkja er åpen for besøkande frå kl. 10.30, entré kr 40. Klokka er berrre 09.20. Eg tar meg ein pause bakom kyrkja. Nokre rosiner. Klokka halv ti går eg. Eg kan ikkje vente og er glad eg slepp bruke 40 kr her i dag.

Etter (å ha gått ein omveg – det er vel boten for at var så sein med å vise audmjukskap ved kyrkja) finn eg stien gjennom ein liten skog, men ein kilometer etter kjem eg inn i eit industriområde. Pilegrimsruta denne først dagen skal veksle mykje. Eg lar gps’en gje meg raskaste fotgjengar-rute fram til staden der pilegrimsleia på nytt tar vegen ut i terrenget, denne gong for å gå over Smørås mot Fana kyrkje.

Vegen over Smørås reknes som ruta pilegrimar nytta på veg til Fana kyrkje Pilegrimsveg til Fana.pdf (frå Slettebakken menighetsblad). Denne kyrkja var ein gong ei svært viktig pilegrimskyrkje. Ho hadde òg eit undergjerande kors. Først eit sølvkors som ble fjerna med Reformasjonen. Deretter eit krusifiks (bilete) som óg hadde helbredande kraft. Også dette blei fjerna og er no i Bergen Museum sine samlingar.

Å kome opp i terrenget her er verkeleg storarta. Om bakkane er bratte i byrjinga er det stort å kunne gå på så mjuk ein veg. Herleg! På toppen set eg meg ned og ser ut over byen. Dette er verkeleg ei pilegrimsferd. Eg gler meg til fortsettinga.

Eg har eit kart i målstokk 1:20 000 på min GPS; det beste ein kan få i dag, og i følgje Statens kartverk (og det same synte dei same? topografiske karta på ut.no under planlegginga) kan eg velje ein sti som held ruta over Smørås svært lenge i terrenget. Denne stien var kanskje ein gong god, og då eg tok av frå den breie stien var den heller ikkje så verst, men når nedstigninga startar er han knapt synleg, og då eg veljer å følgje GPS’en (den «historiske» stien) er eg snart fanga mellom ei rekkje stormfelte tre og to meter høg brake. Gå tilbake freistar ikkje, og dei neste femten minuttane blir ei strabasiøs klatring og basking til eg finn att noko som minner om ein sti, og fylgjer den til vegen. Eg kunne etter dette sjølv ha lansert utsagnet «når kartet ikkje stemmer med terrenget.» Eg finn det høgst relevant.

Nokre hundre meter før eg kjem fram til Fana kyrkje vitjar eg ein daglegvarebutikk for å handle lunsj som eg ynskjer å ete inne på kyrkjegarden. Eg er svært glad i kyrkjegardar; det er stilt og fint der. I kassa sit ei godt vaksen kvinne. Ho spør kvar eg er på veg, og då eg nemner Røldal ristar ho på hovudet; ikkje det at ho visar forakt, heller spørjande seier ho at det ikkje verkar meiningsfullt; det er jo svært langt, jau då, i gamle dagar, men no… Eg seier ikkje så mykje. Eg kjem jo kanskje ikkje så langt, heller. Eg forstår ho.